Cựu tù Đào Văn Thê

Ðào Vãn Thê (1909 – 1936)

Người thôn Thýợng, xã Cổ Am, huyện Vĩnh Bảo nay thuộc thành phố Hải Phòng. Ông sinh trong một gia đình quan lại. Cha là Ðào Vãn Ðạo, đỗ cử nhân, đýợc bổ làm tri huyện ở nhiều nõi, cuối cùng ở huyện Văn Giang, tỉnh Hýng Yên. Vì thế, dân làng quen gọi là cụ huyện Vãn Giang. Ðào Vãn Thê là con ngýời vợ hai. Mẹ là bà Ngô Thị Phán, là ngýời làng Linh Ðông, xã Tiền Phong (Vĩnh Bảo, Hải Phòng). Các con của cụ huyện Vãn Giang không ai ra làm quan, phần đông theo nghề dạy học và làm ruộng.

Thuở nhỏ, Ðào Vãn Thê ðýợc gia đình cho đi học ở xa: từ trýờng huyện rồi trýờng ở Ninh Giang (Hải Dýõng) và sau ðó là trýờng Thành Chung, tỉnh Nam Định. ở đây khi học hết lớp Đệ nhị, ông đã xây dựng gia đình nhýng chýa sinh đýợc ngýời con nào. Vào những năm 1927 1928, hai ngýời em ruột của ông (con bà ba) là Ðào Vãn Lĩnh và Ðào Vãn Chiểu đang dạy học ở nội thành Hải Phòng đã tham gia và là Đảng viên Việt Nam Quốc dân Đảng lớp đầu. Riêng ông Ðào Vãn Lĩnh, thời gian học ở trýờng Sý phạm Hà Nội đã kết nạp với Nguyễn Thái Học (lãnh tụ Việt Nam Quốc dân Đảng) và ông ðã tham gia nhóm 'Nam đồng Thý xã'. Chính ông là ngýời Cổ Am đầu tiên tham gia Việt Nam Quốc dân Đảng. Ông còn là thành viên trong tỉnh bộ Việt Nam Quốc dân Đảng Hải Phòng.

Nãm 1927, Ðào Vãn Lĩnh về quê (Cổ Am) tuyên truyền tôn chỉ mục đích của Đảng này ðể tổ chức thành lập Việt Nam Quốc dân Đảng ở Cổ Am. Đầu năm 1928 thì tổ chức Việt Nam Quốc dân Đảng ở Cổ Am thành lập với gần 20 đảng viên. Thời kỳ đầu, tổ chức có tên là Tứ dân liên hiệp ðoànnnn và Ðào Vãn Thê cũng là một trong số những đảng viên ðầu tiên này của chi bộ Cổ Am.

 Tháng 7/1929, Ðào Vãn Lĩnh và Ðào Vãn Chiểu bị mật thám bắt ở Hải Phòng. Ðào Vãn Thê ðýợc lãnh trách nhiệm thay Ðào Vãn Lĩnh, giữ vững sự chỉ đạo của tỉnh bộ Việt Nam Quốc dân Đảng Hải Phòng với chi bộ ở Cổ Am và Vĩnh Bảo, Phụ Dực (Thái Bình).

 Đến cuối năm 1929, ở Vĩnh Bảo đã có thêm 5 chi bộ Việt Nam Quốc dân Đảng nữa thành lập. Ðào Vãn Thê là ngýời trực tiếp truyền đạt mọi chỉ thị của tỉnh bộ Việt Nam Quốc dân Đảng Hải Phòng đến từng chi bộ này.

 Đầu tháng 2/1930, Ðào Vãn Thê từ Hải Phòng về truyền đạt lệnh khởi nghĩa giành chính quyền ở Vĩnh Bảo và huyện Phụ Dực (Thái Bình). Lúc đó, chi bộ Cổ Am do Trần Quang Diệu lĩnh trách nhiệm chỉ huy khởi nghĩa, cýớp chính quyền ở Vĩnh Bảo. Còn Ðào Vãn Thê chịu trách nhiệm chỉ huy khởi nghĩa cýớp chính quyền ở huyện Phụ Dực. Cuộc khởi nghĩa, cýớp chính quyền ở Phụ Dực do ông chỉ huy, nói chung không gặp trở ngại gì lớn. Quân khởi nghĩa ở đây đã chiếm và làm chủ huyện đýờng, týớc khí giới của lính cõ, đốt hết sổ sách và giấy tờ của địch. Sau đó, quân khởi nghĩa kéo ra ngoài chờ lệnh phối hợp với quân khởi nghĩa ở Vĩnh Bảo. Nhýng khi đýợc tin quân khởi nghĩa ở Vĩnh Bảo bị thực dân Pháp ðiên cuồng ðàn áp thì quân khởi nghĩa ở Phụ Dực đã tự giải tán.

 Ðào Vãn Thê phải lánh về gia đình bên quê mẹ (xã Tiền Phong, huyện Vĩnh Bảo) ẩn náu, tiếp tục hoạt động. Nhýng sau đó bị bại lộ, giặc Pháp đã về làng Linh Ðông ðể bắt ông, kẻ thù ðã đýa Ðào Vãn Thê và ðồng chí của ông đi cầm tù ở Côn Đảo. Tại những chuồng cọp này, cả 5 anh em ông (3 anh em trai và 2 anh em rể) đều bị tống ngục với mức án tù khổ sai. Ðào Vãn Lĩnh, sau nhiều trận đòn tra tấn dã man của kẻ thù ðã hi sinh tại Côn Đảo. Còn Ðào Vãn Thê, trong những năm 1930 1936 bị tù ðày, ông đã cùng một số đồng chí khác výợt ngục. Và vào ðầu năm 1936, trong chuyến výợt ngục bằng bè, mảng, ông đã hi sinh giữa biển cả xa xôi.

 Cuộc đời và sự hi sinh của anh em Ðào Vãn Thê mãi mãi còn đọng lại trong lòng nhân dân đất Cổ Am về tấm gýõng bất khuất trýớc kẻ thù ðã giành trọn cuộc đời và sự nghiệp của mình cho quê hýõng đất nýớc.